Chứng khoán cơ sở là gì? Đặc điểm nổi bật của loại chứng khoán này? Phân biệt chứng khoán cơ sở với chứng khoán phái sinh như thế nào? Nếu nhà đầu tư đang quan tâm đến những vấn đề này thì đừng bỏ qua bài viết dưới đây nhé.

• Chỉ số QQE là gì? Làm thế nào để giao dịch với QQE?
• Chỉ số ROIC là gì? Ý nghĩa của chỉ số ROIC đối với thị trường tài chính
• Chỉ số US30 và sự quan trọng của nó trong chứng khoán
• Chỉ số USD Index là gì? Tầm quan trọng và hướng dẫn áp dụng chỉ số này trong giao dịch

Chứng khoán cơ sở là gì?

Chứng khoán cơ sở được biết đến là một dạng cổ phiếu đã được niêm yết chính thức trên sở giao dịch chứng khoán và loại cổ phiếu này có thể là chỉ số VN30 hay chỉ số HNX30 hoặc những chỉ số chứng khoán tương ứng khác thay thế được.

Ngoài ra, các chỉ số vẫn phải đảm bảo được giá trị vốn hóa bình quân trong thời gian 6 tháng gần nhất phải đạt con số từ 5000 tỷ trở lên, bắt đầu tính từ ngày chốt dữ liệu. Chứng khoán cơ sở còn được áp dụng làm tài sản cơ sở cho sự tạo thành của chứng quyền hay một số chứng khoán phái sinh khác và trong tiếng Anh, chứng khoán cơ sở có tên gọi là Underlying Security.

Chứng quyền có đảm bảo – Một dạng chứng khoán có tài sản được đảm bảo bởi công ty phát hành chứng khoán và đồng thời cho phép người sở hữu chúng được quyền mua bán chứng khoán cơ sở cho các tổ chức phát hành chứng quyền theo một mức giá nhất định, ở khoảng thời gian cố định.

• Nói cách khác thì chứng quyền có đảm bảo cho phép người sở hữu hưởng lợi nhuận từ sự chênh lệch giữa mức giá hiện tại với mức giá chứng khoán cơ sở ở thời điểm bắt đầu tiến hành.

Chứng khoán cơ sở của chứng quyền – Một loại cổ phiếu đã được niêm yết ngay trên các sàn giao dịch chứng khoán ở Việt Nam, khi đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về mức vốn hóa thị trường, tính thanh khoản hay tỷ lệ tự do chuyển nhượng và cuối cùng kết quả từ quá trình đầu tư của những tổ chức phát hành chứng khoán cơ sở cùng với các điều kiện khác của Ủy ban chứng khoán nhà nước.

Đặc điểm nổi bật của chứng khoán cơ sở

Tùy vào mỗi loại hình chứng khoán khác nhau trên thị trường mà sẽ có những cách nhận dạng không giống nhau. Sau đây, sẽ là một số đặc điểm cơ bản của chứng khoán cơ sở mà nhà đầu tư có thể tham khảo đó là:

• Chứng khoán cơ sở sẽ đóng vai trò là một ban tổ chức phát hành chứng khoán dưới hình thức tổ chức theo quy mô của hành chính trên thị trường.
• Để thực hiện giao dịch trong thị trường chứng khoán cơ sở thì nhà đầu tư cần tuân thủ theo nguyên tắc: Chứng khoán cơ sở phải do bên phát hành nên chứng khoán đặt ra quy định, do đó mỗi một công ty ban hành chứng khoán sẽ đưa ra nhiều luật lệ khác nhau.
• Thị trường giao dịch chứng khoán cơ sở được đánh giá là một kiểu thị trường có cơ sở nhất định và bắt buộc người chơi phải sử dụng đến tài khoản đã được kích hoạt hay đang được sử dụng đầu tư thì mới có thể giao dịch được.
  Số lượng chứng khoán cơ sở đang được niêm yết trên thị trường chính là khối lượng cổ phiếu hay khối lượng trái phiếu mà các tổ chức ban hành đưa ra trong một khoảng thời gian nhất định.
• Những sản phẩm nằm trong danh mục của thị trường chứng khoán cơ sở thì không cần thiết phải đăng ký quỹ giống như chứng khoán phái sinh. Trong đó, người đã mua các chứng khoán cơ sở sẽ không thể bán được các loại chứng khoán đang nắm giữ trong tay.
• Những nhà đầu tư đã mua chứng khoán cơ sở sẽ có quyền tiến hành các phiên giao dịch chứng khoán, chứ không bị ràng buộc phải thực hiện như một nghĩa vụ.
• Sau khi trải qua quá trình giao dịch chứng khoán cơ sở thì cả hai bên giao dịch là nhà đầu tư hay các tổ chức tài chính chứng khoán đều sẽ nhận được lợi nhuận.
• Trong giao dịch nếu có xảy ra rủi ro hay nếu như thua lỗ thì nhà đầu tư có thể mua chứng khoán theo mức giá thua lỗ tương ứng. Riêng những loại khác thì nhà đầu tư sẽ bị thua lỗ vô thời hạn.

Phân biệt giữa chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh

Bên cạnh việc tìm hiểu thị trường chứng khoán cơ sở là gì thì nhà đầu tư cần nhận dạng được hai loại chứng khoán phổ biến trên thị trường Việt Nam hiện nay, cụ thể đó là:

Khái niệm cơ bản về chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh có thể được xem giống như một loại công cụ tài chính. Trong đó, giá trị của các loại chứng khoán này lại có sự phụ thuộc vào những giá trị của một hay nhiều loại tài sản cơ sở khác trên thị trường.

Chứng khoán phái sinh thuộc dạng giống như một hợp đồng tài chính. Trong đó, có những quy định rõ ràng về quyền lợi, nghĩa vụ của đôi bên tham gia vào hợp đồng với các điều kiện về thanh toán, chuyển nhượng tài sản cơ sở thông qua mức giá đã được thương lượng từ trước tại một khoảng thời gian nhất định trong tương lai.

Nhận dạng giữa chứng khoán phái sinh và chứng khoán cơ sở

Đối với thị trường giao dịch

Chứng khoán phái sinh thường xuyên được giao dịch trên các thị trường phái sinh và chúng sở hữu những lợi thế hỗ trợ tính thanh khoản cho thị trường cơ sở. Theo đó, loại chứng khoán này cho phép người đầu tư được tận dụng những lợi thế, tỷ lệ đòn bẩy, quá trình tiến hành giao dịch, bù đắp nhanh chóng và không bị giới hạn về việc sở hữu chúng. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể liên tục suy đoán được xu hướng biến động từ thị trường.

Trong khi đó, chứng khoán cơ sở sẽ được tiến hành giao dịch trong các thị trường giao ngay và chúng chỉ mang tính chất tức thời, không được phép thay đổi hay lựa chọn.

Đối với số lượng phát hành/niêm yết và bán khống chứng khoán

Chứng khoán phái sinh sẽ cho phép người đầu tư cảm thấy thoải mái, tự do về số lượng cổ phiếu được phát hành hay được niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán. Về giới hạn, thì vị thế của chứng khoán phái sinh, đối với những nhà giao dịch chuyên nghiệp sẽ được tính là 20.000 vị thế/tài khoản. Riêng những nhà đầu tư thuộc tổ chức sẽ được tính là 10.000 vị thế và còn lại những nhà đầu tư cá nhân sẽ có được 5.000 vị thế.

Tuy nhiên, với chứng khoán cơ sở lại có sự quản lý khá nghiêm ngặt về số lượng và chúng có sự phụ thuộc lớn vào các bên tổ chức ban hành hay khống chế thị trường giao dịch. Nhưng hiện nay thì có một số thị trường không được phép mua bán các loại chứng khoán cơ sở.

Đối với ký quỹ

• Chứng khoán cơ sở: Chỉ được tiến hành giao dịch khi người chơi có đủ 100% tiền và cổ phiếu. Trong đó, người đầu tư có thể vay ký quỹ để đầu tư cổ phiếu và số cổ phiếu này phải đạt tiêu chuẩn thì mới thực hiện giao dịch được.
• Chứng khoán phái sinh: Người đầu tư chỉ được ký quỹ theo một tỷ lệ nhất định so với giá trị của những hợp đồng tương lai và hiện tại thì tỷ lệ ký quỹ được quy định VSD sẽ là 13%.

Giá tham chiếu

• Chứng khoán cơ sở: Đây là mức giá đóng cửa của cổ phiếu ngay tại các phiên giao dịch liền kề trước đó. Trong đó, ngày đầu tiên giao dịch, mức giá sẽ được công ty đăng ký và sàn giao dịch chứng khoán HNX hay HoSE sẽ phê duyệt.
• Chứng khoán phái sinh: Giá tham chiếu của chứng khoán phái sinh là mức giá thanh toán ở thời điểm cuối ngày của hợp đồng tương lai ngay tại phiên giao dịch liền kề trước đó. Theo đó, ngày giao dịch đầu tiên, mức giá sẽ được VSD tính toán và công bố ra thị trường.

Những thành phần nào có thể tham gia vào thị trường chứng khoán cơ sở?

Thực tế thì thi trường nào cũng có người mua, người bán. Nhưng để biết được những ai được phép tham gia vào thị trường chứng khoán cơ sở thì có thể là:

Các đơn vị doanh nghiệp

• Doanh nghiệp chính là một trong số các đơn vị đầu tiên được nhắc đến, bởi cổ phiếu của những doanh nghiệp này lại chính là sản phẩm giao dịch trên thị trường chứng khoán. Nhưng đa số mục đích của các công ty tham gia vào trong lĩnh vực chứng khoán, chỉ để huy động nguồn vốn cho những hoạt động kinh doanh, sản xuất của công ty mình.

Những nhà đầu tư

• Nhà đầu tư chính là yếu tổ thứ hai cần thiết cho thị trường chứng khoán, bởi đây chính là người trực tiếp cung cấp số vốn cho lĩnh vực đầu tư chứng khoán và họ tham gia thị trường với kỳ vọng sẽ kiếm được lợi nhuận khủng từ các hoạt động đầu tư của mình.
• Hiện tại trên thị trường chứng khoán có 3 kiểu nhà đầu tư đó là: Nhà đầu tư của tổ chức, nhà đầu tư cá nhân, nhà đầu tư nước ngoài.

Các công ty chứng khoán

• Công ty chứng khoán trên thị trường thì được xem là nhà môi giới trung gian. Nói cách khác thì họ chính là người đóng vai trò định chế tài chính trên thị trường và tiến hành quá trình môi giới mua bán chứng khoán cho người đầu tư.
• Ngoài ra, các công ty chứng khoán còn đảm nhiệm vai trò là người tư vấn và thực hiện một số nhiệm vụ khác cho những nhà giao dịch hay bên tổ chức phát hành chứng khoán.

Các cơ quan quản lý

Đây đều là những cơ quan đảm bảo người đầu tư chứng khoán luôn tuân thủ theo các quy định đã đặt ra từ trước. Tại thị trường Việt Nam thì đơn vị kiểm soát thị trường chứng khoán chính là bộ tài chính, rồi mới đến ủy ban chứng khoán nhà nước cùng với hai cơ quan chuyên môn khác đó là sở giao dịch chứng khoán, trung tâm lưu ký chứng khoán.

Mong rằng Sanuytin.com đã giúp cho nhà giao dịch hiểu biết sâu sắc hơn về thị trường chứng khoán cơ sở là gì? Bởi trong những năm qua thì thị trường chứng khoán ngày càng thu hút số lượng trader mới tham gia vào nhiều. Vì vậy, việc người chơi mới nắm bắt sâu sắc được kiến thức về các khái niệm, hiểu rõ được bản chất giữa các loại chứng khoán thì mới đủ sự tự tin đưa ra quyết định đầu tư vào bất cứ lĩnh vực nào, hạn chế tối đa được rủi ro xảy ra.