Trái phiếu là một công cụ tài chính phổ biến trên thị trường vốn. Nó không chỉ là kênh đầu tư đáng hấp dẫn mà còn là công cụ huy động vốn có giá trị cho doanh nghiệp và chính phủ. Vậy trái phiếu là gì? Có bao nhiêu loại trái phiếu trên thị trường? Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn trong bài viết dưới đây nhé!
Trái phiếu là gì?
Trái phiếu (Bonds) là một loại giấy chứng nhận nghĩa vụ nợ trong đó người phát hành có thể là doanh nghiệp hoặc chính phủ, cam kết trả cho chủ sở hữu trái phiếu (người cho vay) một số tiền nhất định trong khoảng thời gian đã được thỏa thuận trước.
Trong thời gian trái phiếu còn được sở hữu, tổ chức phát hành sẽ cung cấp cho người mua lãi suất hoặc lợi tức. Tùy thuộc vào các điều khoản của thỏa thuận, cổ tức có thể được trả hàng năm hoặc định kỳ 3 hoặc 6 tháng một lần. Tuy nhiên, khi đáo hạn, chủ sở hữu sẽ nhận lại toàn bộ khoản vay.
Trái phiếu có thể được nhà đầu tư mua thông qua các sàn giao dịch chứng khoán hoặc các công ty môi giới chứng khoán. Ngoài ra, trái phiếu có thể được bán lại cho các tổ chức phát hành, ngân hàng hoặc tổ chức tài chính muốn mua chúng.
Phương thức hoạt động của trái phiếu:
- Đơn vị phát hành: Số lượng và giá trị của trái phiếu sẽ được phát hành, cũng như lãi suất và ngày đáo hạn, do tổ chức phát hành trái phiếu (công ty, tổ chức hoặc chính phủ) quyết định.
- Mua trái phiếu: Trái phiếu được các nhà đầu tư mua thông qua giao dịch tài chính, có thể được hỗ trợ bởi một sàn giao dịch hoặc nhà môi giới.
- Nhận lãi suất: Theo thời hạn đã quy định, người mua trái phiếu sẽ nhận được tiền lãi hàng năm hoặc định kỳ.
- Đáo hạn và hoàn trả vốn: Tổ chức phát hành hoàn trả cho người mua trái phiếu số tiền gốc ban đầu khi trái phiếu đáo hạn.
Đặc điểm của Bonds
Trái phiếu bao gồm các đặc điểm chính sau:
- Trái phiếu có thể được mua bởi bất kỳ tổ chức hoặc cá nhân nào, kể cả chính phủ.
- Tên của người sở hữu có thể được in trên trái phiếu hoặc để trống. Trái phiếu có tên được gọi là trái phiếu ghi danh và ngược lại, không tên là trái phiếu vô danh.
- Thu nhập cố định của người sở hữu trái phiếu là tiền lãi. Trong mọi trường hợp, số tiền này phải được thanh toán bất kể tình hình kinh doanh của đơn vị phát hành tốt hay xấu.
- Là một hình thức bảo đảm nợ, trái phiếu phải được thanh toán cho người sở hữu trái phiếu trước cổ đông trong trường hợp công ty phát hành giải thể hoặc phá sản.
- Các trái chủ không có trách nhiệm trong việc công ty sử dụng số tiền vay.
Phân loại trái phiếu hiện nay
Hiện nay, trái phiếu được chia thành 4 loại chính sau:
Căn cứ vào chủ thể phát hành
- Trái phiếu chính phủ: Bộ Tài chính phát hành trái phiếu chính phủ để huy động vốn cho ngân sách nhà nước hoặc cho các dự án, chương trình đầu tư của nhà nước. Trái phiếu chính phủ có lãi suất thấp và rủi ro tối thiểu khi so sánh với các chứng khoán khác.
- Trái phiếu chính quyền địa phương: Để huy động vốn cho các dự án và đầu tư của địa phương, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố phát hành trái phiếu chính quyền địa phương có kỳ hạn từ một năm trở lên. Thông thường, nguồn thu ngân sách địa phương được sử dụng để trả nợ trái phiếu.
- Trái phiếu doanh nghiệp: Các doanh nghiệp bao gồm cả ngân hàng phát hành trái phiếu doanh nghiệp để đáp ứng nhu cầu về vốn dựa trên nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ.
Căn cứ vào tính chất trái phiếu
- Trái phiếu chuyển đổi: Trái phiếu có quyền lựa chọn chuyển đổi thành cổ phiếu được gọi là trái phiếu chuyển đổi, có ý nghĩa quan trọng khi tổ chức phát hành là một doanh nghiệp. Mặc dù có lãi suất thấp nhưng trái phiếu chuyển đổi vẫn thu hút các nhà đầu tư nhờ tỷ lệ chuyển đổi hấp dẫn.
- Trái phiếu không chuyển đổi: Trái phiếu này có bản chất ngược lại với trái phiếu chuyển đổi.
Căn cứ vào lợi tức trái phiếu
- Trái phiếu lãi suất cố định: Lợi suất hợp đồng giao dịch trái phiếu (%) và các khoản thanh toán lãi trong kỳ hạn của trái phiếu được xác định theo loại trái phiếu.
- Trái phiếu lãi suất thả nổi: Loại trái phiếu có lãi suất cố định cộng với lãi suất thay đổi dựa trên lãi suất chuẩn. Lãi suất tham chiếu là lãi suất bình quân kỳ hạn 12 tháng của 4 ngân hàng quốc doanh là Vietcombank, Vietinbank, Techcombank và Agribank.
- Trái phiếu lãi suất bằng 0: Loại trái phiếu này được mua dưới mệnh giá và được hoàn trả theo mệnh giá khi đến hạn nhưng người sở hữu trái phiếu không nhận được lãi.
Căn cứ vào phương thức đảm bảo
- Trái phiếu có tài sản đảm bảo: Loại trái phiếu mà công ty phát hành bảo đảm phát hành bằng tài sản (cổ phiếu, bất động sản). Số tài sản nói trên sẽ được bán để trả lại cho người nắm giữ trái phiếu nếu đơn vị phát hành mất khả năng thanh toán.
- Trái phiếu không có tài sản đảm bảo: Loại này trái ngược hoàn toàn với trái phiếu có tài sản đảm bảo với mức độ rủi ro cao.
Sự khác nhau giữa trái phiếu với cổ phiếu
Nhiều nhà đầu tư nhầm lẫn trái phiếu với cổ phiếu. Trên thực tế, cả hai đều khác nhau ở những điểm sau:
| Trái phiếu | Cổ phiếu | |
| Định nghĩa | Trái phiếu là chứng nhận nợ có nghĩa là người phát hành phải trả lãi và trả nợ |
Số tiền đầu tư của cổ đông thay đổi tùy theo tình hình kinh doanh vì cổ phiếu là một loại chứng thực quyền sở hữu một hoặc nhiều cổ phiếu của đơn vị phát hành. |
|
Chủ thể phát hành |
Các công ty, ngân hàng và chính phủ phát hành trái phiếu. | Công ty cổ phần là cơ quan phát hành cổ phiếu. |
| Quyền lợi người sở hữu | Không thể tham gia vào hoạt động của tổ chức phát hành
Người sở hữu trái phiếu sẽ nhận được lãi suất cố định trong khung thời gian định trước. |
Người sở hữu cổ phiếu có quyền tham gia quản lý và điều hành công ty. Lợi nhuận được phân phối dựa trên kết quả kinh doanh của công ty chứ không phải cố định. Quyền của cổ đông khác nhau tùy theo loại cổ phiếu họ sở hữu. |
|
Thời gian nắm giữ |
Trái phiếu có thời hạn xác định được ghi trong trái phiếu. | Không có thời gian cố định cho cổ phiếu. |
| Thứ tự ưu tiên thanh toán |
Việc thanh toán trái phiếu được thực hiện trước khi thanh toán cổ phiếu trong trường hợp doanh nghiệp bị giải thể hoặc phá sản. |
|
Điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng
Để chào bán trái phiếu, công ty cần đáp ứng các yêu cầu sau:
Năng lực tài chính
- Vốn điều lệ: Giá trị ghi trên sổ kế toán ít nhất là 30 tỷ đồng.
- Hoạt động kinh doanh: Nhận lợi nhuận trong năm trước năm đăng ký bán, tránh lỗ lũy kế và không có nợ quá hạn trên một năm.
Lập phương án và cam kết
- Lập phương án phát hành, sử dụng và hoàn trả số vốn đã thu: Được lãnh đạo cao nhất của tổ chức phê duyệt.
- Cam kết thực hiện trách nhiệm với nhà đầu tư: Bao gồm các điều khoản thanh toán, phát hành, bảo đảm quyền và các điều khoản khác.
Tư vấn hồ sơ và xếp hạng tín nhiệm
- Tư vấn hồ sơ: Trừ khi tổ chức phát hành là công ty chứng khoán, thì phải sử dụng dịch vụ tư vấn của công ty.
- Xếp hạng tín nhiệm: Trường hợp này cần đáp ứng một trong hai điều kiện sau:
-
- Hơn 500 tỷ đồng trái phiếu được huy động trong 12 tháng, chiếm hơn 50% vốn tự có.
- Tính đến thời điểm đăng ký chào bán, tổng dư nợ trái phiếu vượt quá 100% vốn chủ sở hữu.
Các thủ tục khác
- Tạo một tài khoản phong tỏa để nhận tiền mua trái phiếu.
- Cam kết niêm yết trái phiếu sau khi kết thúc đợt chào bán.
Lưu ý: Các doanh nghiệp đang phải đối mặt với cáo buộc hình sự hoặc bị kết tội vi phạm lệnh quản lý kinh tế sẽ không được phép phát hành trái phiếu.
Lợi ích và rủi ro khi đầu tư trái phiếu
So với cổ phiếu, trái phiếu là cách an toàn hơn để tạo thêm thu nhập thụ động. Tuy nhiên, bạn cần xem xét các ưu điểm và nhược điểm sau của trái phiếu trước khi đầu tư.
Lợi ích đầu tư trái phiếu
- Lãi suất cao: Lãi suất tiền gửi tiết kiệm thường thấp hơn lãi suất trái phiếu doanh nghiệp.
- Thu nhập ổn định: Trái phiếu cung cấp cho nhà đầu tư một nguồn thu nhập ổn định dưới dạng lãi suất định kỳ.
- Rủi ro thấp: Trái phiếu được cho là một lựa chọn đầu tư an toàn hơn cổ phiếu. Nếu công ty vỡ nợ, nhà đầu tư trái phiếu sẽ là người được thanh toán ưu tiên.
- Tiềm năng sinh lời cao: Giá trái phiếu có tiềm năng tăng theo thời gian, mang lại cho nhà đầu tư lợi nhuận kép trong tương lai.
- Tính thanh khoản cao: Trái phiếu mang lại cho nhà đầu tư sự linh hoạt trong việc điều chỉnh danh mục đầu tư của mình vì chúng dễ mua và bán trên thị trường.
Rủi ro đầu tư trái phiếu
Tuy nhiên, khi đầu tư vào thị trường trái phiếu, nhà đầu tư cũng phải lưu ý đến những rủi ro:
- Rủi ro lãi suất: Lãi suất và giá trái phiếu có mối quan hệ nghịch đảo. Giá trái phiếu lợi suất thấp giảm khi lãi suất tăng và ngược lại.
- Rủi ro tín dụng: Các công ty có thể phá sản và nhà đầu tư có thể không nhận được tiền gốc và lãi đúng hạn. Rủi ro thua lỗ cao hơn đối với trái phiếu không được đảm bảo.
- Rủi ro xếp hạng: Lãi suất cao thường được trả bởi các công ty có xếp hạng tín dụng kém. Nó có thể có tác động đến khả năng trả nợ của công ty, bao gồm cả trái phiếu. Người sở hữu trái phiếu này có thể gặp khó khăn trong giao dịch.
- Rủi ro pháp lý: Thị trường tăng trưởng mạnh, có rất nhiều công ty mới tham gia và việc tìm kiếm trái phiếu minh bạch và an toàn có thể là thách thức đối với các nhà đầu tư. Quyết định đầu tư bị ảnh hưởng bởi thông tin không đầy đủ được cung cấp bởi một số tổ chức. Trước khi đầu tư, nhà đầu tư phải thận trọng, sàng lọc thông tin và tiến hành phân tích kỹ lưỡng.
- Rủi ro lạm phát: Các nhà đầu tư mất tiền vì lạm phát vượt quá lợi suất trái phiếu. Nhà đầu tư thu hồi vốn ít hơn giá trị thực của khoản đầu tư ban đầu và sức mua giảm sút.
- Rủi ro thanh khoản: Các nhà đầu tư cá nhân ít quan tâm đến trái phiếu vì họ sẽ khó thu hồi vốn khi có nhu cầu bán trên thị trường. Lợi nhuận dự kiến có thể vượt quá lợi nhuận thực tế. Trái phiếu có chi phí cao khi chuyển đổi thành tiền mặt.
Như vậy, trái phiếu là một công cụ tài chính cung cấp nhiều lựa chọn đầu tư hấp dẫn. Tuy nhiên, các nhà đầu tư phải trang bị cho mình kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tế để thành công trong lĩnh vực này. Chìa khóa thành công hay thất bại của mỗi nhà đầu tư là lựa chọn loại trái phiếu phù hợp với mức độ chấp nhận rủi ro và mục tiêu tài chính của họ. Mong rằng, qua bài viết của Sanuytin.com giúp cho bạn hiểu rõ hơn trái phiếu là gì?
