Từ xa xưa, con người đã tìm kiếm phương tiện trao đổi giá trị thuận tiện hơn hàng hóa. Vàng và bạc từng được sử dụng làm thước đo giá trị chung. Tuy nhiên, sự tiến bộ của xã hội đã dẫn đến việc tạo ra một loại tiền tệ mới – tiền Fiat. Vậy Fiat là gì? Tiền pháp định ra đời như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

Fiat là gì?

Fiat (tiền pháp định) còn được gọi là tiền định danh, là loại tiền tệ do chính phủ phát hành và được công nhận hợp pháp ở một quốc gia. Giá trị của tiền định danh được xác định bởi quyền lực của chính phủ chứ không phải giá trị nội tại của nó.

Cung, cầu và sự ổn định của chính phủ phát hành đều ảnh hưởng đến giá trị của tiền định danh. Tại quốc gia phát hành, Fiat được sử dụng hàng ngày để giao dịch, mua bán hàng hóa và dịch vụ, đầu tư hoặc tiết kiệm. Hệ thống tiền tệ hàng hóa và bản vị vàng đã được thay thế hoàn toàn bằng tiền pháp định.

Lịch sử phát triển của tiền pháp định

Các nhà sử học cho rằng tiền định danh có nguồn gốc từ lâu và trải qua các giai đoạn phát triển sau:

Thế kỷ 11

Trung Quốc là nơi tiền định danh xuất hiện lần đầu tiên từ nhiều thế kỷ trước. Vào thế kỷ 11, tỉnh Tứ Xuyên bắt đầu in tiền giấy. Lúc đầu, nó có thể được đổi lấy bạc, vàng hoặc lụa.

Vào thế kỷ 13, Hốt Tất Liệt đã thiết lập một hệ thống tiền tệ truyền thống sau khi ông lên nắm quyền. Theo nhà sử học, chi tiêu quá mức và siêu lạm phát do đồng tiền này đã góp phần dẫn đến sự sụp đổ của Đế chế Mông Cổ.

Thế kỷ 17

Trong suốt thế kỷ 17, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Hà Lan cũng đã sử dụng tiền Fiat. Khi hệ thống tiền pháp định của Thụy Điển thất bại, chính phủ đã chuyển sang chế độ bản vị bạc.

Thế kỷ 18 và 19

Trong suốt hai thế kỷ tiếp theo, chính phủ liên bang Hoa Kỳ, các thuộc địa của Mỹ và New France ở Canada đều thử nghiệm tiền định danh với mức độ thành công khác nhau.

Thế kỷ 20

• Hoa Kỳ tiếp tục sử dụng tiền tệ dựa trên hàng hóa với số lượng hạn chế trong thế kỷ 20.
• Việc đổi tiền giấy lấy vàng đã bị chính phủ ngừng hoạt động vào năm 1933.
• Hoa Kỳ đã từ bỏ hoàn toàn chế độ bản vị vàng vào năm 1972 dưới thời Tổng thống Nixon. Nixon đã thay thế hệ thống Fiat để chấm dứt chế độ bản vị vàng trên toàn cầu. Kết quả là tiền định danh được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

Cách thức hoạt động của tiền Fiat

Tiền định danh không phụ thuộc vào hàng hóa, giá trị của nó bắt nguồn từ sự tin tưởng tồn tại giữa những người phát hành, chủ sở hữu và những người chấp nhận sử dụng nó. Giá trị của tiền sẽ giảm nếu nhu cầu giảm do mất niềm tin vào giá trị của nó.

Một chỉ số về giá trị hàng hóa là GDP, hay kết tinh giá trị, tính bằng tiền tệ của một quốc gia. Nói cách khác, giá trị đồng tiền của một quốc gia phản ánh mức độ năng suất của quốc gia đó. Giá trị trao đổi Fiat của một quốc gia tăng lên cùng với năng lực sản xuất tăng lên.

Chính phủ có quyền kiểm soát hệ thống tiền tệ, ban hành các chính sách như thắt chặt hoặc nới lỏng và sử dụng các công cụ liên quan để duy trì sự ổn định tài chính của quốc gia trong các sự kiện và khủng hoảng tài chính vì đây là cơ quan duy nhất có quyền in tiền định danh.

Mục tiêu quản lý cung tiền của Ngân hàng Trung ương là ổn định và mở rộng nền kinh tế bằng cách đạt được lãi suất mục tiêu. Có hai loại chính sách tiền tệ: Thu hẹp và nới lỏng.

• Chính sách nới lỏng: Bằng cách mua trái phiếu chính phủ hoặc chứng khoán khác từ thị trường, giảm lãi suất và giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, Ngân hàng Trung ương có thể tăng cung tiền và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
• Chính sách thắt chặt: Để giảm cung tiền và kiểm soát lạm phát và hiện tượng bong bóng, Ngân hàng Trung ương sẽ tăng lãi suất, bán trái phiếu chính phủ và các chứng khoán khác, đồng thời tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc.

Đồng tiền pháp định của một quốc gia có thể mất giá trị do lạm phát hoặc siêu lạm phát, có thể trở nên vô giá trị nếu các quyết định về chính sách tiền tệ của quốc gia đó không hiệu quả. Giá trị đồng tiền của một quốc gia sẽ giảm đi nếu người dân mất niềm tin vào nó.

Một số đồng tiền pháp định của các nước

Mỗi quốc gia sẽ có luật pháp và loại tiền tệ hợp pháp riêng vì những đặc điểm cơ bản mà chính phủ ban hành:

• Tiền pháp định Việt Nam: Đồng tiền chính thức của Việt Nam là Việt Nam Đồng (VND). Tiền giấy và Polymer đang được sử dụng làm phương thức thanh toán vô hạn trên toàn khu vực.
• Tiền pháp định Mỹ: Đô la Mỹ (USD) là tiền tệ hợp pháp của Hoa Kỳ. Đồng USD được phát hành song song dưới hai hình thức: Tiền xu và tiền giấy.
• Tiền pháp định Anh: Đồng tiền hợp pháp của Vương quốc Anh, Bắc Ireland, các thuộc địa và lãnh thổ hải ngoại của nước này là Bảng Anh (GBP). Loại tiền này được phát hành dưới hai hình thức: Tiền giấy và tiền xu.

Các loại tiền tệ Fiat nổi tiếng khác bao gồm Euro (đồng tiền chung châu Âu), đồng yên (Nhật Bản), đồng Franc (Thụy Sĩ) và đồng nhân dân tệ (Trung Quốc),…

Có thể sử dụng tiền Fiat ở đâu?

Hầu hết mọi loại hàng hóa và dịch vụ đều có thể được mua và bán bằng hệ thống tiền tệ pháp định, hệ thống này hiện được chấp nhận và sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

Fiat được sử dụng ở phần lớn các quốc gia trên toàn thế giới. Ngoài ra, một cá nhân có thể đổi một loại tiền tệ này lấy một loại tiền khác khi đi nghỉ, đi du lịch hoặc gửi tiền quốc tế.

So sánh tiền Fiat và tiền điện tử (Crypto)

Hãy cùng xem xét sự tương đồng và khác biệt giữa tiền Fiat và tiền điện tử dưới đây để bạn hiểu rõ hơn về hai loại tiền tệ này.

Điểm giống nhau: Không có sản phẩm nào có thể đảm bảo tiền Fiat và tiền điện tử. Hơn nữa, sự phát triển của nền kinh tế tài chính toàn cầu là lý do đằng sau sự ra đời của chúng.

Điểm khác nhau:

Ưu nhược điểm của tiền Fiat là gì?

Sau khi hiểu rõ khái niệm Fiat là gì? Bạn phải hiểu những lợi ích và hạn chế sau đây của tiền định danh:

Ưu điểm

• Tính linh hoạt: Tiền pháp định giúp chính phủ và Ngân hàng Trung ương linh hoạt trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến khủng hoảng kinh tế. Chính phủ cũng nhận được doanh thu từ việc phát hành tiền tệ pháp định.
• Tính tiện lợi: Dự trữ hàng hóa không tác động đến tiền Fiat. Ngoài ra, tiền pháp định không cần phải giám sát, lưu trữ, bảo mật giống như các sản phẩm khác.
• Chi phí sản xuất: Việc tạo ra tiền Fiat ít tốn kém hơn so với tiền dựa trên hàng hóa.
• Tính toàn cầu: Vì tiền định danh được sử dụng ở nhiều quốc gia nên đây là hình thức thanh toán được công nhận cho các giao dịch xuyên biên giới.
• Loại bỏ tính khan hiếm: Bằng cách điều chỉnh việc cung cấp tiền định danh, các Ngân hàng Trung ương có thể kiểm soát các khía cạnh khác của nền kinh tế vì đây không phải là nguồn tài nguyên cố định hoặc khan hiếm như vàng hay kim cương.

Nhược điểm

• Không có giá trị nội tại: Không có giá trị nội tại đối với tiền định danh. Điều này có nghĩa là chính phủ chỉ sử dụng danh tiếng của mình để tạo ra tiền, dễ dẫn đến tiền tệ không ổn định, lạm phát và suy thoái nền kinh tế.
• Rủi ro lạm phát: Vì chính phủ có toàn quyền kiểm soát cung và cầu nên khủng hoảng kinh tế và lạm phát cao hơn sẽ xảy ra do nguồn cung tăng quá mức.

Những vụ sụp đổ tiền Fiat đương đại

Đồng tiền của Venezuela và Zimbabwe là hai ví dụ về các sự cố tiền tệ pháp định quan trọng đã xảy ra trong quá khứ.

Siêu lạm phát và sự mất kiểm soát của chính phủ đối với hệ thống tài chính và tiền tệ là nguyên nhân chính khiến hai loại tiền tệ này sụp đổ. Hơn nữa, chính các chính phủ cũng từ chối chuyển đổi và trao đổi đồng tiền đó lấy đồng tiền khác.

Sự sụp đổ của đồng Dollar Zimbabwe

Siêu lạm phát ở Zimbabwe là thuật ngữ dùng để mô tả giai đoạn siêu lạm phát 2007–2009 của quốc gia này, lên đến đỉnh điểm vào năm 2009. Khi tỷ lệ lạm phát hàng tháng tăng trên 50%, siêu lạm phát sẽ xuất hiện.

Tháng 3 năm 2007 đánh dấu sự khởi đầu của siêu lạm phát ở Zimbabwe. Phải đến năm 2009, quốc gia châu Phi này ngừng sử dụng đồng tiền của mình thì lạm phát mới dừng lại.

Giá tăng gấp đôi cứ sau 15,6 giờ trong cuộc khủng hoảng lạm phát ở Zimbabwe, cho đến nay là cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong lịch sử sau cuộc khủng hoảng siêu lạm phát ở Hungary năm 1946.

Việc Ngân hàng Trung ương liên tục phát hành tiền mệnh giá cực cao là bằng chứng của siêu lạm phát. Vào tháng 1 năm 2008, giấy bạc có mệnh giá 20 triệu USD đã được phát hành và ngày 21 tháng 7 năm 2008, giấy bạc có mệnh giá 100 tỷ USD đã được phát hành.

Mặc dù từng được cho là quốc gia hứa hẹn nhất châu Phi về tài nguyên thiên nhiên và tiềm năng kinh tế nhưng siêu lạm phát đã nhanh chóng khiến quốc gia Nam Phi này trở thành một trong những quốc gia nghèo nhất lục địa.

Sự sụp đổ đồng Bolivar của Venezuela

Trong nhiệm kỳ của Tổng thống Chavez, tỷ lệ lạm phát ở Venezuela luôn ở mức cực cao. Vì đồng tiền liên tục mất giá trong năm 2010, lạm phát khiến việc tăng lương cho công nhân trở nên hoàn toàn vô nghĩa.

Để chống lại siêu lạm phát, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro tuyên bố vào tháng 8 năm 2018 rằng nước này sẽ giới thiệu một loại tiền tệ mới được gọi là Sovereign Bolivar.

So với đồng tiền Venezuela trước đây, đồng Bolivar Fiat có ít hơn 5 số 0. Điều này cho thấy rằng 100.000 Bolivar cũ có giá trị bằng 1 Bolivar mới.

Đồng Bolivar có các mệnh giá sau: 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200 và 500. Loại tiền mới này được phát hành chính thức vào ngày 20 tháng 8 năm 2018.

Nhiều quốc gia đã từng trải qua sự sụp đổ kinh tế trong quá khứ do việc in tiền Fiat ngày càng tăng kết hợp với lạm phát và người dân mất niềm tin vào sự ổn định của chính phủ. Đây cũng là cơ sở để lo lắng về những hậu quả có thể xảy ra trong tương lai.

Như vậy, tiền định danh là loại tiền do chính phủ phát hành không có giá trị nội tại gắn liền với bất kỳ tài sản nào. Giá trị của nó được quyết định bởi niềm tin của người dân và chính sách kinh tế của đất nước. Mong rằng, qua bài viết của Sanuytin.com giúp cho bạn hiểu rõ hơn về Fiat là gì? Chúc nhà giao dịch thành công.